Kim ngân hoa từ lâu đã được biết đến là một trong những vị thuốc quý trong kho tàng y học cổ truyền. Không chỉ có công dụng làm mát cơ thể, hỗ trợ điều trị các chứng viêm, dị ứng, mà loại thảo dược này còn đóng vai trò quan trọng trong nhiều bài thuốc dân gian giúp nâng cao sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật.
Kim ngân hoa là nụ chưa nở của cây kim ngân – một loài dây leo thuộc họ Caprifoliaceae. Nụ hoa khi còn non có màu vàng xanh hoặc vàng nâu, hình ống, dài khoảng 1–5cm, bên trong chứa 5 nhị và 1 vòi nhụy. Sau khi được thu hái, nụ hoa được sấy khô để bảo quản và sử dụng làm thuốc.
Khi cầm trên tay, nụ hoa khô có mùi thơm nhẹ, thể chất xốp, vị hơi đắng. Chính sự nhẹ dịu trong hương và vị này đã tạo nên nét đặc trưng riêng biệt cho kim ngân hoa so với nhiều vị thuốc khác.
Tính vị – Quy kinh – Tác dụng
Theo Đông y, kim ngân hoa có vị ngọt, tính hàn, đi vào các kinh phế, tâm và vị. Với đặc tính này, nó thường được sử dụng để thanh nhiệt, giải độc, trừ phong nhiệt và làm mát huyết.
Tác dụng nổi bật nhất của kim ngân hoa là trong các trường hợp viêm nhiễm ngoài da như mụn nhọt, mẩn ngứa, mày đay, ban sởi… Ngoài ra, đây cũng là vị thuốc phổ biến trong các bài thuốc điều trị cảm mạo phong nhiệt, sốt do nhiệt độc hoặc các chứng tiêu chảy có kèm theo nóng trong người.
Một số tài liệu còn ghi nhận kim ngân hoa có khả năng hỗ trợ điều trị dị ứng, đau khớp nhẹ do phong thấp, tăng cường khả năng miễn dịch và bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây hại từ môi trường.
Liều dùng và cách sử dụng
Thông thường, liều dùng mỗi ngày của kim ngân hoa dao động từ 12–16g ở dạng thuốc sắc, hoặc có thể dùng dưới dạng hãm như trà. Ngoài ra, kim ngân hoa cũng có thể tán bột hoặc ngâm rượu để sử dụng lâu dài.
Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ đúng liều lượng và chú ý thể trạng. Người có tỳ vị hư hàn, dễ bị tiêu chảy, hoặc đang có mụn nhọt đã vỡ, có mủ loãng thì không nên dùng kim ngân hoa, tránh làm bệnh nặng thêm.
Một số bài thuốc đông y có dùng kim ngân hoa
Bác sĩ, giảng viên Cao đẳng Y học cổ truyền chia sẻ một số bài thuốc đông y có dùng kim ngân hoa như sau:
Giải nhiệt, trị mẩn ngứa: Dùng 6g kim ngân hoa, sắc với 100ml nước đến khi còn khoảng 50ml, thêm chút đường cho dễ uống. Mỗi ngày có thể dùng 2–4 lần, phù hợp với người lớn lẫn trẻ em.
Trị mụn nhọt, dị ứng nhẹ: Kết hợp kim ngân hoa 6g với ké đầu ngựa 3g, sắc uống hằng ngày để giảm viêm và mẩn đỏ.
Làm mát gan, hỗ trợ tiêu hóa: Kim ngân hoa 6g và cam thảo 3g, sắc với 200ml nước, chia làm 2–3 lần uống trong ngày. Bài thuốc giúp làm dịu các triệu chứng nóng trong, hỗ trợ tiêu hoá và thanh lọc cơ thể.
Bài Ngân kiều tán: Gồm kim ngân hoa, liên kiều, bạc hà, kinh giới, cát cánh… giúp giảm sốt, trị cảm cúm và làm nhẹ cơ thể. Đây là bài thuốc cổ phương nổi tiếng được nhiều người sử dụng và gia giảm tùy theo tình trạng bệnh.
Chữa dị ứng, viêm ngoài da: Dùng kim ngân hoa 10g với rau diếp cá 10g, sao vàng, sắc uống hoặc giã nhuyễn với nước để đắp ngoài. Cách này thích hợp cho các trường hợp mẩn ngứa do thay đổi thời tiết.
Mặc dù là thảo dược lành tính, nhưng kim ngân hoa không phải ai cũng dùng được. Người có cơ địa yếu, thường xuyên bị lạnh bụng hoặc đang trong giai đoạn phục hồi sau bệnh nặng nên thận trọng. Không nên tự ý dùng kéo dài mà không có hướng dẫn từ thầy thuốc.
Ngoài ra, chất lượng dược liệu cũng đóng vai trò quan trọng. Nên lựa chọn kim ngân hoa khô có nguồn gốc rõ ràng, không nấm mốc hay tẩm hóa chất bảo quản.
