Lạc tiên, còn gọi là nhãn lồng, là dược liệu quý trong Đông y với khả năng an thần và thanh nhiệt nổi bật. Cây mọc phổ biến ở Việt Nam, được sử dụng toàn bộ trừ rễ. Nghiên cứu hiện đại và y học cổ truyền đều ghi nhận nhiều lợi ích sức khỏe từ loài cây này.
Nguồn gốc và đặc điểm
Xuất xứ từ vùng đất Châu Mỹ, lạc tiên đã thích nghi và phát triển rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam, đặc biệt tập trung ở các tỉnh phía Bắc như Quảng Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn. Bên cạnh đó, lạc tiên còn được trồng trong các vườn thuốc nam, góp phần vào việc bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu quý của dân tộc.
Lạc tiên là loài cây ưa ẩm và ánh sáng, thường leo bám vào các cây bụi khác để vươn cao. Cây sinh trưởng mạnh mẽ nhất vào mùa xuân và mùa hè, cho hoa quả đều đặn hàng năm. Đất trồng tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt sẽ giúp cây phát triển tốt .
Nghiên cứu hiện đại đã xác định trong lạc tiên chứa nhiều hoạt chất quan trọng như alcaloid (harman), flavonoid (saporanetin, passiflorin, vitexin), saponin, chất xơ, vitamin (A, C) và khoáng chất (P, Ca, Fe trong quả).
Trong y học hiện đại, lạc tiên được chứng minh có tác dụng an thần, giúp cải thiện giấc ngủ, hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch (giảm nhịp tim nhanh), thanh nhiệt, mát gan, giãn cơ trơn và chống co thắt.
Theo các bác sĩ y học cổ truyền, lạc tiên có vị ngọt, đắng, tính mát, quy vào kinh Tâm và Can. Cây có công dụng an thần, lợi tiểu, tiêu viêm, giảm đau, thanh nhiệt và giải độc. Thường được dùng để điều trị mất ngủ, suy nhược thần kinh, tim hồi hộp, nóng gan, đau nhức xương khớp và các vấn đề về da.
Cách sử dụng và bài thuốc Đông y tiêu biểu
Theo Đông y lạc tiên có thể được sử dụng dưới nhiều hình thức như thuốc sắc (6-16g/ngày), hãm trà (20-40g dược liệu khô), cao lỏng, siro hoặc ăn trực tiếp (ngọn non, quả chín).
Một số bài thuốc tiêu biểu từ lạc tiên bao gồm:
- Hỗ trợ mất ngủ, suy nhược thần kinh: Sắc 16g lạc tiên uống hàng ngày hoặc kết hợp với các dược liệu khác như lá vông, tâm sen.
- Điều trị viêm ngoài da, ngứa: Dùng tươi hoặc khô (100g) đun nước tắm rửa.
- Thanh nhiệt, mát gan: Ép quả chín lấy nước uống.
Lưu ý khi sử dụng
Tuy Lạc tiên có nhiều công dụng hữu ích trong y học cổ truyền , nhưng các thầy thuốc Đông y cũng có một số những khuyến cáo khi sử dụng thuốc :
– Cảnh báo về đối tượng sử dụng: Cần thận trọng khi sử dụng lạc tiên cho người mẫn cảm với các thành phần của cây.
– Lưu ý về chất lượng dược liệu: Tránh sử dụng lạc tiên đã bị hư hỏng hoặc ẩm mốc.
– Khuyến cáo tương tác thuốc: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng lạc tiên đồng thời với thuốc an thần hoặc thuốc chống đông máu.
– Nguy cơ khi dùng quá liều: Việc sử dụng lạc tiên quá liều có thể gây ra các tác dụng không mong muốn (mệt mỏi, buồn nôn, buồn ngủ).
– Giá trị của lạc tiên: Lạc tiên là một dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
– Lời khuyên về sử dụng an toàn: Để sử dụng lạc tiên an toàn và hiệu quả, cần tìm hiểu kỹ thông tin và tốt nhất nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế.
