Atiso, một loại cây lá gai bền bỉ, ban đầu xuất phát từ vùng miền Nam châu Âu, nổi tiếng ở khu vực Địa Trung Hải, đã từng là một phần không thể thiếu trong thực đơn của người Hy Lạp cổ đại và La Mã cổ đại, được trồng để thu hoạch hoa để sử dụng trong ẩm thực. Ở Việt Nam, atiso được rất nhiều người biết đến và phổ biến, đặc biệt là tại các vùng như Đà Lạt, Sapa và Tam Đảo.
Cây atiso không chỉ là một thành phần trong y học cổ truyền mà còn được sử dụng trong nấu ăn, chế biến đồ uống, hoặc cả việc làm cao. Theo quan niệm của Đông Y, atiso có hương vị ngọt dịu kết hợp với hậu vị đắng nhẹ và tính mát mẻ, có tác dụng làm sạch và làm mát gan, kích thích sự tiêu hóa, tăng cường chức năng gan thận, lợi tiểu và thanh lọc máu. Cây cũng được cho là có thể giúp điều trị một số tình trạng bệnh như vàng da, sỏi mật, viêm khớp và thậm chí là bệnh tiểu đường.
Trà atiso được làm từ nụ hoa hoặc lá của cây atiso. Loại trà này có vị thơm ngọt tự nhiên, không chỉ ngon miệng mà còn được đánh giá cao về lợi ích cho sức khỏe.
Hạ đường huyết
Theo một đánh giá dựa trên 9 nghiên cứu được công bố trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, atiso và các sản phẩm từ atiso được cho là có khả năng giảm đáng kể lượng đường trong máu khi đang ở trạng thái đói. Các nghiên cứu từ Nhật Bản và Ý cũng đã chứng minh rằng một số hợp chất chống oxy hóa có trong atiso có thể kiểm soát và giảm lượng đường trong máu một cách đáng kể.
Kiểm soát cholesterrol, ngăn ngừa các bệnh tim mạch
Có nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng chiết xuất từ atiso, bao gồm trà atiso, có thể giảm mức chất béo trung tính, cholesterol tổng và cholesterol LDL (loại cholesterol có hại), từ đó giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch do tăng mỡ máu. Trong số đó, một đánh giá lớn dựa trên 700 người đã chỉ ra rằng việc uống trà atiso hàng ngày trong khoảng thời gian từ 5 đến 13 tuần đã góp phần giảm cholesterol tổng và cholesterol LDL.
Tốt cho gan
Theo các chuyên gia, trà atiso được cho là có thể kích thích sự tiết mật, giúp loại bỏ độc tố có hại khỏi gan. Một thử nghiệm trên 90 người mắc bệnh gan nhiễm mỡ (không phải do rượu) đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ 600mg chiết xuất atiso mỗi ngày trong 2 tháng đã đem lại cải thiện đáng kể trong chức năng gan của họ.
Các đánh giá khác tại Iran vào năm 2022 cũng đã phát hiện ra rằng trà atiso có thể giảm mức độ men gan. Mức độ men gan tăng cao thường là dấu hiệu của tình trạng viêm hoặc tổn thương gan.
Tốt cho tiêu hóa
Nếu tiêu thụ trực tiếp, atiso là một nguồn chất xơ tốt, có thể thúc đẩy sự khỏe mạnh của hệ tiêu hóa bằng cách tăng cường vi khuẩn có lợi trong ruột, giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư ruột và giảm táo bón cũng như tiêu chảy. Trong một nghiên cứu vào năm 2010, việc sử dụng trà atiso trong 3 tuần được cho là có thể cải thiện sự cân bằng vi sinh vật trong đường ruột.
Nghiên cứu từ Đức cũng đã chỉ ra rằng chiết xuất atiso có thể giảm các triệu chứng khó tiêu như đầy hơi, buồn nôn và cảm giác nóng rát. Một nghiên cứu khác vào năm 2016 cũng đã chỉ ra rằng việc uống trà atiso và gừng trước bữa ăn có thể cải thiện sự di chuyển của thức ăn qua đường tiêu hóa, giúp giảm tình trạng khó tiêu.
Lưu ý khi dùng trà atiso
Ở Việt Nam, trà atiso có sẵn rộng rãi tại nhiều cửa hàng và siêu thị. Đối với việc thưởng thức hoa atiso tươi, liều lượng thích hợp trong một ngày là khoảng từ 10 đến 20 gram. Còn đối với atiso khô, chỉ nên sử dụng từ 5 đến 10 gram mỗi ngày, chia thành nhiều lần uống.
Theo quan điểm của Đông Y, atiso có tính hàn, do đó không nên sử dụng quá nhiều đối với những người có tỳ vị hư hàn hoặc đang mắc bệnh tiêu chảy. Những người đang mắc bệnh về gan và thận nặng cũng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng loại trà này.
