Cam thảo bắc, tên khoa học Glycyrrhiza uralensis hoặc Glycyrrhiza glabra, thuộc họ Đậu (Fabaceae), từ lâu đã được xem là một vị thuốc quý trong đông y. Khác với cam thảo nam, cam thảo bắc có những đặc điểm và công dụng riêng biệt, là nguồn dược liệu phổ biến được nhập khẩu và sử dụng rộng rãi tại Việt Nam.
1. Đặc Điểm Nhận Dạng Cây Cam Thảo Bắc
Cam thảo bắc là cây thảo sống lâu năm, nổi bật với hệ thống rễ và thân ngầm phát triển mạnh mẽ:
- Thân cây: Mọc đứng, cao từ 0,5 đến 1,5 m, yếu và dễ uốn, có lá kép hình lông chim với khoảng 9 – 17 lá chét hình trứng.
- Hoa: Mọc thành cụm màu tím nhạt, hình cánh bướm.
- Quả: Loài Glycyrrhiza glabra có quả nhẵn, thẳng, trong khi Glycyrrhiza uralensis có quả cong, lông cứng.
2. Phân Bố và Thu Hoạch Cam Thảo Bắc
Cam thảo bắc được trồng phổ biến tại Trung Quốc, sau 3 – 4 năm mới có thể thu hoạch, thường vào cuối thu hoặc mùa đông khi cây đã tàn lụi. Người ta thường thu hoạch rễ và thân rễ, phơi hoặc sấy khô để làm dược liệu.
3. Bộ Phận Dùng và Cách Chế Biến
- Bộ phận dùng: Rễ và thân rễ của cây, có thể dùng dưới dạng tươi, khô, bột mịn, hoặc tẩm mật để tăng hiệu quả chữa bệnh.
- Cách chế biến: Rễ cam thảo được cắt nhỏ, phơi khô hoặc tẩm mật rồi sấy khô để tạo nên vị “Cam thảo chích” ngọt và dễ uống
4. Công Dụng Của Cam Thảo Bắc
Cam thảo bắc được biết đến với nhiều công dụng dược lý, từ chữa bệnh đến chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Chữa Ho và Long Đờm
- Các saponin trong cam thảo có tác dụng làm loãng đờm, giúp dễ thở hơn, thường dùng kết hợp với các loại thảo mộc khác để điều trị ho, viêm họng.
Hỗ Trợ Điều Trị Loét Dạ Dày
- Dịch chiết từ rễ cam thảo giúp giảm viêm, bảo vệ niêm mạc dạ dày và chống loét hiệu quả.
Tăng Cường Miễn Dịch và Bồi Bổ Cơ Thể
- Cam thảo có tác dụng hỗ trợ tăng cường sức khỏe tổng quát, nâng cao khả năng miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các bệnh thông thường.
Tác Dụng Chống Viêm và Làm Lành Vết Thương
- Với tính kháng viêm mạnh, cam thảo bắc giúp giảm sưng tấy và thúc đẩy quá trình lành vết thương.
Tác Dụng Tương Tự Cortison
- Thành phần glycyrrhizin có trong cam thảo giúp giữ nước và cân bằng các ion Na+ và Cl- trong cơ thể, từ đó điều hòa huyết áp. Tuy nhiên, nếu sử dụng trong thời gian dài, glycyrrhizin có thể gây phù do giữ nước.
Giải Độc và Kháng Khuẩn
- Các nghiên cứu cho thấy cam thảo bắc có khả năng giải độc tốt, giúp chống lại các độc tố từ vi khuẩn và bảo vệ tế bào cơ thể khỏi tổn thương.
Chống Co Thắt
- Cam thảo bắc còn có tác dụng làm dịu cơn co thắt, hỗ trợ thư giãn cơ, đặc biệt trong các trường hợp đau dạ dày hoặc đau do co thắt đường tiêu hóa.
5. Một Số Bài Thuốc Dân Gian Với Cam Thảo Bắc
- Chữa Ho, Viêm Họng: Kết hợp cam thảo bắc với các loại thảo dược như cát cánh, tần dày lá để pha trà uống giúp thanh giọng, giảm ho.
- Giải Độc: Pha trà cam thảo, uống thường xuyên để thanh lọc cơ thể và tăng sức đề kháng.
- Bổ Thận, Tăng Sức Khỏe: Dùng cam thảo bắc tẩm mật rồi phơi khô, pha trà uống hàng ngày giúp bồi bổ cơ thể, giảm mệt mỏi.
- Làm Dịu Dạ Dày: Kết hợp cam thảo bắc với bạch truật, gừng tươi để pha trà uống, giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
6. Lưu Ý Khi Sử Dụng Cam Thảo Bắc
Mặc dù cam thảo bắc có nhiều lợi ích, nhưng cần lưu ý:
- Không nên dùng cam thảo bắc quá lâu vì có thể gây giữ nước, phù nề.
- Những người có huyết áp cao hoặc bệnh tim mạch cần thận trọng khi dùng cam thảo, đặc biệt là loại tẩm mật.
- Không nên tự ý kết hợp với các loại thuốc khác mà không có hướng dẫn từ chuyên gia y tế.
7. Kết Luận
Cam thảo bắc là vị thuốc quen thuộc với nhiều công dụng quý báu, từ điều trị bệnh đến bồi bổ cơ thể. Tuy nhiên, như bất kỳ dược liệu nào, cam thảo bắc cần được sử dụng đúng cách, đúng liều lượng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn và đạt hiệu quả tốt nhất trong hỗ trợ sức khỏe.
