Cây bọ mắm (Pouzolzia zeylanica L. Benn.) là một loài cây thảo dược quen thuộc trong Đông y, có nhiều công dụng trong việc điều trị các bệnh lý liên quan đến viêm nhiễm, mụn nhọt và các bệnh về đường hô hấp. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng cũng như những lưu ý khi sử dụng loài cây này.
1. Đặc điểm của cây bọ mắm
Cây bọ mắm là cây thân thảo có lông, cành mềm. Lá của cây mọc so le hoặc đối, có lá kèm, hình mác, hẹp và có lông trên cả hai mặt – đặc biệt là ở mặt dưới. Lá dài từ 4-9cm, rộng 1,5-2,5cm với ba gân xuất phát từ cuống lá. Hoa của cây mọc thành cụm xim, màu trắng và không có cuống. Quả của cây có hình trứng nhọn, màu hồng tím.
Dược liệu bọ mắm có thể được thu hái quanh năm, nhưng thời điểm tốt nhất để thu hoạch là từ tháng 5 đến tháng 8 – khi cây đang phát triển mạnh nhất, đảm bảo dược tính cao nhất.
2. Công dụng của cây bọ mắm
Theo Đông y, cây bọ mắm có vị ngọt nhạt, tính mát, có tác dụng giải độc, tiêu thũng, bài nung (trừ mủ), và trừ thấp nhiệt. Cây bọ mắm thường được sử dụng để điều trị các chứng bệnh như:
- Viêm nhiễm đường hô hấp
- Viêm ruột, kiết lỵ
- Viêm đường tiết niệu
- Ung nhọt mưng mủ
- Đau răng do phong hỏa
Cây bọ mắm nổi bật với công dụng "bài nung" – tức là khả năng trừ mủ rất mạnh. Chính vì lý do này mà cây còn được gọi là nung kiến tiêu hoặc bạt nung cao, ám chỉ khả năng làm tiêu mủ nhanh chóng. Tuy nhiên, đối với các loại mụn nhọt không mưng mủ, không nên sử dụng cây bọ mắm vì có thể gây hại thay vì chữa bệnh.
3. Một số bài thuốc sử dụng cây bọ mắm
Dưới đây là một số bài thuốc dân gian sử dụng cây bọ mắm để hỗ trợ điều trị các bệnh lý phổ biến:
- Chữa ho lâu ngày: Sử dụng 60-80g cành lá bọ mắm tươi, sắc lấy nước uống.
- Chữa viêm họng, viêm amidan: Nhai lá bọ mắm tươi, ngậm và nuốt nước; hoặc dùng 20g lá bọ mắm khô sắc lấy nước uống.
- Chữa đau răng: Giã nát bọ mắm tươi, hòa với nước và ngậm.
- Chữa tắc tia sữa: Sắc 60g bọ mắm tươi, uống nước.
- Chữa viêm đường tiết niệu: Dùng 60g bọ mắm tươi hoặc 30g bọ mắm khô sắc lấy nước uống.
- Chữa mụn nhọt mưng mủ: Giã nát lá bọ mắm tươi, đắp trực tiếp lên vùng mụn nhọt.
4. Lưu ý khi sử dụng cây bọ mắm
Mặc dù cây bọ mắm có nhiều công dụng hữu ích, nhưng người sử dụng cần chú ý những điều sau:
- Cơ địa hàn: Do cây bọ mắm có tính mát, người có cơ địa hàn, bị lạnh bụng hoặc hệ tiêu hóa kém nên thận trọng khi sử dụng.
- Gây lợi tiểu: Bọ mắm có thể gây lợi tiểu, dẫn đến mất chất điện giải và gây mệt mỏi.
- Tương tác với thuốc: Bọ mắm có thể gây tương tác với các loại thuốc điều trị huyết áp thấp, đái tháo đường hoặc viêm thận. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Nguy cơ dị ứng: Người có tiền sử dị ứng hoặc mẩn ngứa cần cẩn trọng khi dùng bọ mắm.
- Không dùng cho phụ nữ mang thai: Cây bọ mắm không nên được sử dụng trong thời kỳ mang thai vì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.
